Biografia

Zamiłowanie artysty do rysunku ujawniło się już w okresie nauki w gimnazjum Ojców Bazylianów we Lwowie, dokąd przenieśli się Kossakowie. Młody Juliusz rysował karykaturalne portreciki kolegów i nauczycieli oraz scenki rodzajowe. 

Finezja warsztatowa i perfekcyjny rysunek 

W latach 1844-1850 spędzał czas w ziemiańskich majątkach w Małopolsce, na Podolu i Wołyniu, obserwując obyczaje arystokracji i codzienne życie w szlacheckich dworach. Podziwiał magnackie stadniny, całe dnie spędzając w stajniach. Nie dziwi więc, że to konie, stały się później centralnym motywem dzieł artysty. Później, mieszkając w Warszawie, Kossak zdobył olbrzymią popularność jako ilustrator czasopism, przyczyniając się w znacznym stopniu do rozkwitu tej dyscypliny artystycznej. Współpracował przede wszystkim z „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Kłosami”, „Przyjacielem dzieci”, dla których „dokumentował bieżące wydarzenia, przedstawiał epizody z rycerskich dziejów narodu oraz sielskie sceny z życia współczesnego ziemiaństwa”. Mając świadomość, że działalność ilustratorska ujemnie wpływa na jego twórczość malarską, Juliusz wyjechał do Wiednia, a potem do Monachium. Razem z Maksymilianem i Aleksandrem Gierymskim oraz Józefem Brandtem malował w atelier znanego batalisty Franza Adama. Ostatecznie osiadł w Krakowie, gdzie ugruntował swoją pozycję „malarza od  historycznych epizodów, scen rodzajowych i reprezentacyjnych portretów”. „Będąc w istocie samoukiem wypracował w oparciu o obserwację natury i konwencje obrazowania europejskich mistrzów stylistykę, która stała się punktem wyjścia i odniesienia dla wielu rodzimych malarzy, w głównej mierze dla akwarelistów. Finezja warsztatowa, perfekcyjny rysunek i wirtuozowskie opanowanie trudnej techniki akwarelowej należały do wyróżników sztuki Kossaka” – zaznaczała prof. Irena Kossakowska. „Artysta przedstawiał w sentymentalno-realistycznej konwencji wątki typowe dla życia polskiej wsi wiernie oddając realia rodzimego pejzażu, utrwalał charakterystyczne cechy obyczajowości polskiej szlachty, upamiętniał sceny polowań i konnych przejażdżek galicyjskiego ziemiaństwa, stworzył obfitą galerię konnych wizerunków szlachetnie urodzonych Polaków, wreszcie zachował dla pamięci pokoleń heroiczne momenty ojczystej historii malując wielkie bitwy polskich wodzów. W warunkach narodowej niewoli bogata narracja tych przedstawień – eksponujących polski «kostium», lecz pozbawionych dramatyzmu i martyrologicznych akcentów – służyła kultywowaniu polskości” – dodawała. 

Gdy sił już ubywało… 

„W ostatniej dekadzie życia Juliusza Kossaka, gdy sił już ubywało, można było dostrzec pewne wyczerpywanie się energii i pomysłów. Malowanie wyłącznie pamięciowe, bez studiów z natury i modeli, przynoszące tak długo pozytywne rezultaty, teraz przybierało postać maniery, powtarzania tych samych tematów, motywów i ujęć” – wskazywał biograf Kossaka Kazimierz Olszański. Artystę krytykowani za masowe powielanie oraz pośpiech, spowodowany koniecznością zarobkowania. Wzrosło natomiast zainteresowanie Kossaka podkrakowskim ludem wiejskim i jego barwnym folklorem. Odzwierciedleniem tego było powstanie wielu obrazów wesel krakowskich, scen z robót w polu i jarmarków. „W tym czasie, kiedy sława Juliusza Kossaka zdawała się zmniejszać, przygasać – syn jego, Wojciech, począł odnosić znaczne sukcesy malarskie i wspinać się szybko po szczeblach kariery (…). Ojciec na swoje uznanie musiał pracować całe życie, tj. pół wieku z górą, synowi wystarczyło do zdobycia sławy połowę tego” – podkreślał Olszański. Po jego śmierci Stanisław Tomkowicz napisał: „W historii malarstwa polskiego Juliusz Kossak zajmować będzie zawsze miejsce bardzo zaszczytne”. Juliusz Kossak był nestorem rodu mistrzów malarstwa historyczno-batalistycznego, najlepszych malarzy koni oraz scen wojskowych i rodzajowych (Wojciech Kossak, Jerzy Kossak, Leon Kossak i Karol Kossak), a także dynastii poetek i pisarek (Zofia Kossak Szczucka-Szatkowska, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Magdalena Samozwaniec, Simona Kossak).