Biografia

Urodził się na Polesiu. na Polesiu. W wieku dziewięciu lat rozpoczął naukę w Kolegium Pijarów. Kształcenie musiał przerwać z powodu kłopotów finansowych rodziny po śmierci ojca. Dziedzicem niewielkiego majątku został jego brat Józef, dlatego Tadeusz wybrał karierę wojskową. Wstąpił do rozpoczynającego działalność Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej. Szczególnie uzdolniony w dziedzinie geometrii i matematyki uczestniczył w specjalnym kursie inżynierskim dla wyróżniających się słuchaczy. Szkołę ukończył w stopniu kapitana. Jako stypendysta królewski wyjechał do Francji, by dalej kształcić się w dziedzinie wojskowości. W stolicy Francji zafascynował się filozofią fizjokratyzmu, stworzoną przez Francoisa Quesnay’a. 

Nieudane porwanie i walka w USA 

Po powrocie do ojczyzny uczył córki hetmana Józefa Sosnowskiego rysunków, matematyki i historii, a w jednej z nich – Ludwice – zakochał się z wzajemnością. Z powodu niezgody ojca na małżeństwo planował nawet pannę – za jej zgodą – porwać. Hetman ubiegł ruch Kościuszki i wywiózł córkę zmuszają do poślubienia Józefa Lubomirskiego. Pozbawiony szansy na szczęśliwą miłość, nie mogąc znaleźć pracy, Kościuszki postanowiła wyjechać z kraju. Wyruszył do walczących o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W stopniu pułkownika inżynierii ufortyfikował Billingsport, Saratogę i West Point. Odznaczył się też jako dowódca piechoty. Po zakończeniu działań wojennych, otaczany szacunkiem przez Amerykanów, otrzymał, stopień generała brygady, rozległe ziemie i pokaźny żołd, który przeznaczył na wyzwolenie niewolników i ich kształcenie. „Kościuszko nie tylko walczył o prawa czarnych niewolników w USA oraz chłopów w Polsce. W kontaktach z Thomasem Jeffersonem nalegał na wykupienie i wyzwolenie niewolników. Jefferson miał niewolników, żył z ich pracy. W przeciwieństwie do niego Kościuszko był człowiekiem, który brał do siebie znane amerykańskie przysłowie put Your Money where Your mouth is, co oznacza »Nie wystarczy mówić, trzeba wyłożyć pieniądze«” – podkreślał biogram Kościuszki Alex Storozynski. Polski dowódca był także zdecydowanie przeciwny zabijaniu Indian – rdzennych mieszkańców Ameryki. Spotkał się nawet z wodzem indiańskim Małym Żółwiem, który podarował mu na znak przyjaźni tomahawk-fajkę pokoju.

Przywdział chłopską sukmanę 

Po dziewięciu latach spędzonych na obczyźnie wrócił do Polski, gdzie w swoich dobrach zmniejszył chłopom pańszczyznę i całkowicie zwolnił z niej kobiety. Po zawiązaniu konfederacji targowickiej, wojska rosyjskie wkroczyły do Polski. Mimo przeważających sił wroga Polakom udało się zwyciężyć w bitwie pod Zieleńcami. Wkrótce potem król Stanisław August Poniatowski przystąpił do targowiczan i nakazał wstrzymanie działań bojowych. Nie mogąc znieść zdrady Kościuszko złożył rezygnację i wyjechał do Lipska, a następnie – ponownie do Paryża. Cały czas planował powstanie. Okazja nadeszła dwa lata później. Kościuszko przybył do Krakowa, ogłosił akt powstania, nazwanego przez historię kościuszkowskim i złożył przysięgę. Po bitwie pod Racławicami przywdział ubiór chłopów, którzy zdecydowali o pokonaniu Rosjan. Uczynił to zgodnie ze zwyczajem panującym w wojsku, według którego po zwycięskich bitwach oficerowie nosili mundury oddziałów, które okazały się najskuteczniejsze w walce z wrogiem. Kościuszko był także „rzecznikiem” praw Żydów. W czasie insurekcji stworzył pułk kawalerii, którym dowodził Berek Joselewicz. W odezwie do Żydów, wydrukowanej na łamach „Gazety Rządowej”, Joselewicz przekonywał, że „Kościuszko jest boskim posłańcem”, apelując tym samym o walkę u jego boku. W niektórych oddziałach armii powstańczej Żydzi stanowili ok. 20 proc. stanu osobowego. Ranny pod Maciejowicami, dostał się do niewoli i przez dwa lata był więziony w Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony, nie angażował się już w życie polityczne – nie zgodził się dowodzić Legionami, nie przyjął propozycji od Napoleona, wobec którego pozostawał sceptyczny. Zamieszkał w Szwajcarii. Na kilka miesięcy przed śmiercią całkowicie zwolnił chłopów w swoich dobrach z poddaństwa.