Biografia

„Naukę szkolną rozpoczęłam w klasie wstępnej rosyjskiego gimnazjum w Wilnie w roku 1914, przygotowana do egzaminu wstępnego przez starszą siostrę. Polskich szkół nie było na tych terenach zaboru rosyjskiego” – wspominała swoje edukacyjne początki Wilhelmina Iwanowska. 

Ruch słońca 

Po zakończeniu I wojny światowej dostała się w Wilnie do polskiego gimnazjum prywatnego Sióstr Nazaretanek, gdzie otrzymała gruntowne humanistyczne wykształcenie klasyczne. Tam też zdała maturę w 1923 r. Na Uniwersytecie Stefana Batorego studiowała matematykę. Jej praca magisterska z teorii funkcji analitycznych nosiła tytuł „Odwzorowania podobne” i była wykonana pod opieką wybitnego naukowca prof. Juliusza Rudnickiego. Jeszcze w czasie studiów astronom, profesor Władysław Dziewulski, zaproponował jej pracę w odbudowywanym przez siebie Obserwatorium Astronomicznym. „I w ten sposób  Wilhelmina Iwanowska zaczęła swe długie astronomiczne życie, życie wybitnego badacza i organizatora badań naukowych” – pisał prof. Andrzej Woszczyk. „W 1928 r. wyszła drukiem moja pierwsza praca z astronomii „O wyznaczaniu ruchu Słońca metodą Bravais”, opublikowana w języku angielskim w „Biuletynie Obserwatorium Astronomicznego w Wilnie”, wydawanym przez prof. Dziewulskiego i rozsyłanym na zasadzie wymiany wydawnictw do paruset obserwatoriów na świecie” – wspominała. Pięć lat później obroniła pracę doktorską z astronomii. Staż podoktorski odbyła w Obserwatorium Sztokholmskim. Habilitowała się w roku 1937.

Nowa skala 

Po II wojnie światowej wraz z wieloma innymi pracownikami Uniwersytetu Stefana Batorego repatriowała się do Torunia i współtworzyła Uniwersytet Mikołaja Kopernika. „Właśnie tam  dokonała swych najważniejszych odkryć w tej dziedzinie badań: stwierdziła różnice składu chemicznego pomiędzy gwiazdami należącymi do różnych populacji i dwudzielność populacyjną, uważanych za jednorodne, gwiazd zmiennych typu RR Lyrae (1952). Pierwsze z tych odkryć, dokonane równocześnie z Barbarą i Martinem Schwarzschildami, wprowadzało nowy wymiar do koncepcji «populacji gwiazdowych» i miało duże znaczenie dla rozwoju teorii ewolucji gwiazd i teorii ewolucji materii we Wszechświecie” – wyjaśniał prof. Woszczyk. Od listopada 1948 r. do maja 1949 r. prof. Iwanowska przebywała na stażu naukowym w USA w kilku tamtejszych obserwatoriach. Poznała wtedy wielu wybitnych ówczesnych astrofizyków, m.in. Subrahmaniana Chandrasekhara, laureata nagrody Nobla. Mimo licznych propozycji naukowych zrezygnowała z kontynuowania kariery w Stanach Zjednoczonych i wróciła do kraju. Dane obserwacyjne zgromadzone w czasie pobytu za oceanem opracowała w Toruniu i na tej drodze ustaliła nową skalę odległości we Wszechświecie. Odkrycie to jest uważane za najważniejsze osiągnięcie naukowe Iwanowskiej o randze międzynarodowej. 

Twardą ręką 

Profesor Iwanowska była doskonałym wykładowcą oraz organizatorem badań naukowych. Toruńskim obserwatorium kierowała od grudnia 1952 r. aż do przejścia na emeryturę w październiku 1976 r. Pod jej kierunkiem ośrodek ten rozwinął się zarówno kadrowo jak i materialnie. „Niestety, nie wszystkie jej działania na rzecz własnego ośrodka były konstruktywne i niekontrowersyjne. Toruńską astronomią zarządzała twardą ręką, będąc tu najwyższą władzą (…). Miała przy tym naturę nauczycielki, która najlepiej wie, co kto ma robić i jaką postawę zajmować, często niezależnie od samych zainteresowanych i realnych faktów. Miała swoje zdanie o każdym ze współpracowników, swoją wizję rozwoju astronomii, rozwoju toruńskiego obserwatorium i toruńskiego uniwersytetu. Naczelnik Józef Piłsudski był dla niej legendą – przez całe życie była wielbicielką idei i postaci Marszałka” – wspominał prof. Woszczyk. Wypromowała 19 doktorów, a ośmiu jej wychowanków uzyskało tytuł naukowy profesora. Z jej inicjatywy w obserwatorium UMK zainstalowano do dziś największy w Polsce teleskop o średnicy lustra 90 cm. Była wiceprezydentem Międzynarodowej Unii Astronomicznej i doktorem honorowym trzech uniwersytetów: w Winnipeg w Kanadzie, w Leicester w Anglii i UMK. Jej bibliografia naukowa liczy około 50 prac badawczych i około 100 innych publikacji. Była aktywna naukowo do ostatnich chwil życia. „Jeśli chodzi o moje zamiłowania, czyli hobbies, to były nimi praca naukowa i obcowanie z przyrodą. Nie założyłam własnej rodziny i uciekałam przed taką możliwością, widząc w tym zagrożenie tego największego daru, jakim była dla mnie praca naukowa” – przyznawała.