Biografia

Nic nie zapowiadało, że Hipolit Cegielski zostanie w przyszłości przemysłowcem. Myśli młodego Cegielskiego ciążyły raczej ku humanistyce. „Studiował filologię klasyczną, literaturę, historię polski, językoznawstwo i filozofię” – wyliczał prof. Andrzej Notkowski. „Dość już wyrosły, chody blondyn ze szczupłą, rumienną twarzą i wyrazistymi, niebieskimi oczyma” – opisał swojego ucznia Marceli Motty. Hipolit był szkolnym prymusem. Otrzymał stypendium rządowe i rozpoczął studia z filologii klasycznej na uniwersytecie berlińskim, gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii. 

Wyrzucony ze szkoły 

Chciał uczyć, badać języki, pisać. Po studiach zatrudnił się więc w Poznaniu jako nauczyciel. Skupił na pracy pedagogicznej i naukowej opracowując podręczniki do literatury i gramatyki.  „Nauka poezji” doczekała się aż czterech wydań. W okresie zaborów był to ważny podręcznik dziejów literatury polskiej, często i chętnie czytany przez młodzież. Na miejscu Cegielski zetknął się z doktorem Karolem Marcinkowskim, od którego przejął program pracy organicznej. Równolegle był przeciwnikiem prowadzenia jakichkolwiek działań konspiracyjnych. W 1846 r. władze pruskie wykryły patriotyczno-niepodległościowy spisek Ludwika Mierosławskiego. Cegielskiemu nakazano przeprowadzenie kontroli w mieszkaniach uczniów liceum, w którym uczył. Cegielski nie podporządkował się decyzji władz. Uważał, że nie mógłby wówczas nazywać się nauczycielem i Polakiem. Został usunięty ze szkoły. 

Przemysłowy potentat 

Po krótkiej nauce zawodu kupieckiego, Cegielski otworzył w hotelu Bazar własny sklepik z wyrobami z żelaza.  Zarobione pieniądze zainwestował w kupno maszyn i otwarcie małej fabryki narzędzi rolniczych. W roku 1859 fabryka zatrudniała już ponad 400 robotników. Mimo 12-godzinnego dnia pracy i dużych wymagań pracownicy chwalili sobie pracę u Cegielskiego, który wciąż inwestował podejmując mądre choć niekiedy ryzykowne decyzje finansowe. Zakład konkurował z podobnymi firmami niemieckimi i żydowskimi, a sam Cegielski stał się jednym z największych potentatów przemysłowych w regionie. 

Charyzma i pragmatyzm 

Nigdy nie zapomniał o swoim powołaniu naukowym, a jego lingwistyczna pasja ujawniła się, gdy w prowadzonej fabryce zaczął spolszczać nazwy niektórych maszyn i urządzeń. Mimo propozycji – do pracy nauczyciela nigdy nie wrócił. Gdy w 1848 r. w Poznaniu powstał Komitet Narodowy zaczął wydawać pierwszy niezależny dziennik polski „Gazetę Polską”. Po jej upadku założył z kolei narodowo-liberalny „Dziennik Poznański”. Krótko był posłem do sejmu pruskiego, później działał w polskim komitecie wyborczym. Cegielski zmarł na zapalenie płuc, którego nabawił się podczas nadzorowania robót instalacyjnych prowadzonych na dworze. „Wraz z jego śmiercią społeczeństwo polskie utraciło jednego z przywódców, który w szczególny sposób przyczynił się do budowania jego kulturowej tożsamości i rozpoczęcia gospodarczej modernizacji. Zadecydowały o tym jego wiedza, aktywność społeczna i gospodarcza jak również temperament, charyzma świetnego mówcy oraz pragmatyzm i upór w działaniu (…). Łączył w sobie wiedzę i wielką kulturę osobistą z humanistycznymi i liberalnymi ideałami oraz z głębokim zrozumieniem dla spraw materialnych i rozwoju gospodarczego ziem polskich, stanowiących ważny element popieranej i rozwijanej przez niego na gruncie poznańskim pracy organicznej” – napisał o Cegielskim historyk prof. Tadeusz Janicki.