Biografia

Był jedynym synem Władysława Łokietka i Jadwigi Kaliskiej, który dożył dorosłości. Jako nastolatek ciężko chorował, co mogło sprawić, że nie odebrał szerszej edukacji. Według własnych słów nie potrafił czytać, choć była to umiejętność powszechna wśród monarchów ówczesnych czasów. 

Zastał Polskę drewnianą, a zostawił… 

Główną ideą Kazimierza Wielkiego było wzmocnienie państwa. Realizacji celu służyło uregulowanie relacji z sąsiadami. Monarcha najpierw przedłużył rozejm z Krzyżakami, a następnie w Wyszehradzie wykupił od czeskiego władcy Jana Luksemburczyka prawa do tytułu króla Polski. Od początku lat 40. XIV wieku, przy wsparciu węgierskiego sojusznika, prowadził podbój Rusi Czerwonej. Ekspedycje, trwające aż do roku 1366, ogromnie wpłynęły na pozycję gospodarczą i polityczną kraju. Król wspierał osadnictwo żydowskie i ormiańskie oraz działalność kupców. Znaczne dochody skarbowi królewskiemu przynosiły żupy (kopalnie) soli w Wieliczce i Bochni. Za panowania Kazimierza Wielkiego doszło też do kodyfikacji prawa, ufundowania uniwersytetu w Krakowie (Akademia Krakowska była drugim po Pradze uniwersytetem w Europie Środkowej) i wielkich inwestycji budowlanych, za sprawą których o królu do dzisiaj mówi się, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Rzeczywiście król zbudował szereg murowanych warowni. Najsłynniejszymi z nich był pas tzw. Orlich Gniazd, które strzegły granicy z Królestwem Czech. „Kazimierz Wielki ustabilizował sytuację polityczną, a do tego dodał wiele inwestycji w miastach. Lokował nowe miasta i do końca panowania podwoił ich liczbę w Królestwie Polskim. To były miasta otoczone murami albo z murowanymi budowlami, ale znakomita większość domów była drewniana. Co więcej, na każdej parceli miejskiej znajdowała się stodoła” – wskazywał prof. Grzegorz Myśliwski.

Budził mieszane uczucia 

W 1364 r. na słynnej uczcie wydanej przez Wierzynka Kazimierz Wielki gościł w Krakowie licznych władców europejskich, a wśród nich króla Cypru Piotra de Lusignan, cesarza Karola IV i jego syna Wacława czeskiego, Ludwika Andegaweńskiego i Waldemara Duńskiego. Spotkanie licznych monarchów odbyło się z okazji ślubu wnuczki króla z cesarzem Karolem IV. Wspaniała oprawa uczty odbiła się szerokim echem w Europie, podnosząc prestiż Polski i jej władcy. Inaczej układało się życie osobiste Kazimierza Wielkiego, który także i w tym aspekcie różnił się od wstrzemięźliwych piastowskich poprzedników. Cztery razy brał ślub, nie dbając o legalność związków oraz o ich formalne unieważnianie, gdy dochodziło do zerwania. Był bohaterem skandali obyczajowych z Węgierką Klarą Zach i Czeszką Rokiczaną. Choć ze związków tych urodziło się kilka córek i trzech synów, nie doczekał się legalnego potomka, któremu mógłby przekazać tron. Król zmarł na skutek rany odniesionej na polowaniu. „W roku śmierci Kazimierza, państwo było powiększone o jedną trzecią. Król odzyskał Kujawy, przyłączył Ruś Halicko-Włodzimierską, odzyskał grody niedaleko granicy śląskiej i pomorskiej. Znaczenie kraju było nieporównywalnie większe niż w momencie, gdy obejmował tron. Trudno się dziwić, że ten władca, który budził rozmaite mieszane uczucia, jako jedyny władca Polski przeszedł do kanonu wiedzy historycznej z przydomkiem wielki” – podsumowywał dorobek Kazimierza Wielkiego prof. Henryk Samsonowicz.